Cultuurtips voor Biden's Amerika

Nov 9, 2020

Door Flora Woudstra Hablé

Ze komen eraan. Griezelige oude mannen in maatpakken, met verrimpelde huid en dode ogen. Hun handen trillen van de arthritis, hun spraak is ratelig en onnavolgbaar. Make.. America.. great .. again… mompelt de ene. Stop the count.. Mail fraud… 

De andere enge oude man is ietwat aangenamer, al was het maar omdat hij niet direct je brein op zal eten. Expand Obamacare, roept hij in de ruimte, fight climate change! Oeh, klinkt enigzins links - daar kan je inkomen. Compromise with Republicans, volgt er dan. En: I will never ban fracking! Ah. 

Hoera, Trump heeft verloren! De wereld heeft weer hoop!

Maar even serieus. Het is je goed recht om een momentje smalend te zijn. Donald J. Trump, een vileine narcist die zich inliet met neonazi’s en criminelen (“very fine people!”) heeft het electorale onderspit gedolven. De wereld houdt echter nog steeds terecht zijn hart vast. Amerika is een gepolariseerd zooitje, met bewapende extreemrechtse groepen lijnrecht tegenover zwarte mensen die ook in 2020 nog voor hun rechten moeten strijden, en niet te vergeten een verwoestende wereldwijde pandemie die de V.S. snoeihard raakt. Ondertussen is Joe Biden niet bepaald de linkse held die sommigen van ons misschien zouden willen: hij is een uitgesproken centrist die zich beroept op de macht van compromissen met Republikeinen, en niet bepaald een pacifist wat betreft internationale betrekkingen. Het Midden-Oosten, met name Palestina, Syrië, Irak en Iran, houden het hart al vast.

Wij, normale mensen, richten ons in deze tijden maar weer op onze tv’s en computers. Afleiding van alle ellende. Een sprankje hoop dat er geen twitterende koekwaus meer bij de nucleaire knoppen kan, maar de nijpende angst dat “the greatest democracy on earth” voorgoed ontmaskerd is als een dysfunctionele oligarchie, Biden of niet, en dat de klimaatapocalyps nog steeds even hard op ons afstevent.

Daarom heb ik een aantal tips bij elkaar gesprokkeld: tips die hoop uitdrukken, maar tegelijkertijd ook alle ellende en baggage van vroeger erkennen.

Film: Uncle Boonmee Who Can Recall His Past Lives

In het mysterieuze, broeierige Uncle Boonmee (2010) van regisseur Apichatpong Weerasethakul volgen we de gelijknamige hoofdpersoon, een landeigenaar diep in de bossen van Thailand. Hij is stervende, en door zijn dood vergaat de grens tussen zijn wereld en die van de geesten. Meerdere bezoekers uit dit domein dienen zich bij Boonmee aan, en doen hem reflecteren op zijn eigen slechte karma: eerder in zijn leven nam hij deel aan het uitmoorden van communisten. 

Uit deze prachtige film haalde ik een belangrijke les: je kan je verleden ontkennen, maar de schade die gedaan is, is psychologisch niet uit te wissen. Net als dat Uncle Boonmee een reliek is van Thailand’s gewelddadige verleden, zal het in Amerika lastig zijn om Trump’s nalatenschap uit te wissen. Amerika is onherroepelijk veranderd (of ontmaskerd, het is hoe je het ziet): openlijk haat en racisme zijn gemeengoed, de barrière van beleefdheid is weg. 

Uncle Boonmee biedt niet alleen deze sombere realizatie, maar ook een generationele oplossing. Je eigen fouten kan je niet uitwissen, maaar het nalatenschap van je voorouders hoef je niet te erven. Dat blijkt aan het einde van de film - maar hoe precies, daarvoor moet je deze film maar gaan kijken.

Serie: Futurama (1999-2003; 2008-2013)

Mijn Cult-Uur-collega Laurens is idolaat van The Simpsons. Mijn hart gaat uit naar die andere Matt Groening-comedy: Futurama. Sarcastisch, sardonisch en vlijmscherp, maar met meer oprechtheid en goede verhalenvertelling dan Comedy Central-rivalen als South Park en Family Guy, die in mijn optiek meer geanimeerde tirades van de respectievelijke makers zijn.

Futurama  is een perfecte, lekker overdreven satire over Fry, een pizzabezorger uit het New York van 1999 die per abuis drieduizend jaar wordt ingevroren. Hij ontwaakt in het futuristische doch herkenbare New New York, vol robots, aliens en rare snuiters.

Futurama schept een uiterst doembeeld van de toekomst: de natuurlijke schatten van de Aarde zijn verwoest, afval is overal, politici zijn nog steeds liegende oude mannen in pak (en Richard Nixon’s tot-leven-gewekte hoofd in een glazen bol weet de verkiezingen te winnen tot president der aarde). Ongelijkheid en mismoedigheid heersen, de commercie is zielloos en aasgierend: ze projecteren zelfs advertenties in je dromen!

Wat vreselijk, zo’n wereldbeeld, zou je denken - maar Futurama is een perfecte, lekker overdreven satire. Zoals veel futuristische series gaat het niet echt over de toekomst: robots, aliens en ruimteschepen zijn gimmicks voor een eindeloze reeks creatieve grappen, maar het gaat eigenlijk juist over het heden. Futurama neemt het idee van een hoopvolle toekomst op de hak en vervangt het door een nonchalant welbehagen: de personages gaan vrolijk door met hun leventjes zonder zich druk te maken om alles wat er mis is.

Fry en zijn collega-hoofdpersonen staan niet op tegen de tyrannie van de overheid of de bedrijven; voor de nieuwe iPhone -met microchip in je brein!- gaan ze gewoon in de rij staan en ze tekenen direct voor een onrechtvaardige oorlog met aliens als hen geld en alcohol beloofd wordt. Tegelijkertijd zijn ze sympathiek en leuk om te volgen; kortom, Futurama vat op verrassende wijze de echte kern van de mensheid: we carry on zelfs als de wereld door klimaatverandering langzaam verandert in een vuurzee/overstroomd moeras.

Muziek: Mitski – Puberty 2

Als er één artiest is die melancholie en joie de vivre meesterlijk combineert, dan is het wel Mitski Miyawaki. Deze Japans-Amerikaanse zangeres vangt in haar muziek de hoogste euforie en laagste depressie, waardoor haar albums voelen als poëtische mood swings. Op haar tweede album, Puberty 2 (2016) zitten Mitski’s meest diep rakende liedjes, waarop ze met keiharde gitaren en een zacht maar doordringend stemgeluid haar gevoelens opratelt over Amerika en diens mannen.

Op Your Best American Girl beschrijft ze een liefde met een perfecte Amerikaanse man met een drukke carrière en grote ambities. “Big spoon, you have so much to do / And I have nothing ahead of me” kwijnt ze, en op het refrein: “Your mother wouldn’t approve / of how my mother raised me / but I do, I think I do.” Het is een sterke verwerping van de normen en waarden waarin Mitski zich gevangen voelde, met name omdat ze voelde dat ze zich er naar moest schikken om liefde te verdienen. En hoewel ze duidelijk weet dat ze niet moet compromitteren, voor deze man, dweept ze: “You’re the one, you’re all I’ve ever wanted.. I think I’ll regret this.”

In A Loving Feeling omvat ze, op snoeiharde gitaarmuziek, treffend het gevoel van een clandestiene liefde, waarbij haar het gevoel bekruipt dat ze niet op nummer één staat voor haar geliefde. “Kisses like pink cotton candy / Talking to everyone but me / I'm staying up late just in case / you come up and ask to leave with me.”

Mitski is hoopvol, dromerig en liefdevol, maar ook vol spijt en treurigheid; ze zingt overtuigend over haar plaats (of gebrek daar aan) in Amerika, wat een leuze als Make America Great Again alleen maar versterkte: zijn niet-witte, niet gangbare vrouwen als zij daar echt welkom?

Game: Undertale

Het geheim van een succesvolle game is vaak niet de beste graphics of de sickste mechanics, maar eerder het beste verhaal en leukste gameplay. Undertale (2015) is daar een perfect voorbeeld van. In deze role-playing game, ontworpen met SNES-achtige pixels, bestuur je een kind dat in “de Onderwereld” terecht komt. Die is bevolkt door monsters, en zij staan na een recente oorlog met de mensheid niet bepaald positief tegenover mensen. Je kan hun gedachten proberen te veranderen - of je kan ervoor kiezen om iedereen die je ziet proberen neer te steken. Jouw keuzes bepalen hoe het plot vordert.

Als ‘gamer’ ben je vaak geconditioneerd om geweld als basale interactie met de spelwereld te zien: in Pokémon sla je monsters neer en vang je ze, in talloze andere games krijg je level-ups door vijanden te vermoorden. Undertale confronteert je met de ethische implicaties van deze keuze tot geweld, en verweeft het met thema’s als haat, vooroordelen en politiek.

In het simpele maar verradelijk complexe plot van Undertale zit veel verscholen wat diepgang biedt - los van dat je kan genieten van eindeloze schattige, coole en soms enge poppetjes waarmee je een avontuur beleeft. De muziek is trouwens ook fantastisch - en allemaal door onafhankelijke maker Toby Fox in zijn eentje bedacht.

Undertale zit vol hoop voor een betere wereld, maar laat zien dat de weg daar naar toe lastig begaanbaar is. Je moet eerst je eigen haat en vooroordelen overkomen, en je verleden confronteren. Dat is bij dit spel onvermijdelijk, maar hoe dat precies zit, wil ik niet verklappen.

In de post-Trump era is het mogelijk dat men massaal hun zelfinzicht en nederigheid uit het raam gooien; Trump is toch overwonnen, wat valt er nog te vechten? Kijk dan goed naar de miljoenen stemmen die alsnog naar Trump gingen, de wereldwijde gemeenschap die hem en zijn gelijken nog steeds aanhangt via Q-Anon en andere complottheorieën. Hou jezelf een spiegel voor, zoals Undertale dat doet. Niemand is zonder zonde, en onze eigen voorgeschiedenis moeten we niet vergeten.

Despite everything, it’s still you.

Succes, Amerika, en succes wereld!

Het komt goed, inshallah.